O Κίσινγκερ και η σινοαμερικανική «διπλωματία του πινγκ-πονγκ»

Νότης Μαριάς, Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ –Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ,   πρώην Ευρωβουλευτής

 Η είδηση του θανάτου του πρώην υπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ  σε ηλικία 100 ετών αναγγέλθηκε με πηχυαίους τίτλους στον παγκόσμιο και εγχώριο τύπο. Γνωστός και ως δήθεν «μάγος» της εξωτερικής πολιτικής ο Κίσινγκερ έβαλε τη δική του σφραγίδα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στην εποχή του ψυχρού πολέμου και του ανταγωνισμού των τότε δύο υπερδυνάμεων της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ. Είχε άμεση εμπλοκή και σημαίνοντα ρόλο στις επεμβάσεις των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ και γενικότερα στην Ινδοκίνα καθώς επίσης και στο πραξικόπημα που οργάνωσε η CIA στη Χιλή κατά του Αλιέντε και όχι μόνο. Ο «διπλωμάτης του Διαβόλου, σφαγέας της Κύπρου» (Δημοκρατία 1/12/2023), η «αντιφατική φυσιογνωμία της ιστορίας που ζημίωσε δολίως τον Ελληνισμό» (Εστία 1/12/2023), ο «δαίμονας αλλά και άλλοθι» (Η Καθημερινή 1/12/2023) αιωνόβιος Κίσινγκερ παρέμεινε εξαιρετικά δραστήριος μέχρι το τέλος της ζωής του και παρά τα 100 του χρόνια τον περασμένο Ιούλιο επισκέφτηκε την Κίνα σε μια προσπάθεια να συμβάλλει στην ομαλοποίηση των σχέσεων της Ουάσιγκτον με το Πεκίνο.

Για τον λόγο αυτόν άλλωστε έγινε δεκτός με τιμές από τον Σι Ζινπίνγκ στο Πεκίνο στις 20 Ιουλίου 2023. Ο κινέζος ηγέτης κατά τη συνάντησή τους αφού χαρακτήρισε τον Κίσινγκερ ως «αξέχαστο παλιό φίλο» επισήμανε την καθοριστική συμβολή του στις σινοαμερικανικές σχέσεις (https://www.globaltimes.cn 20/7/2023). Άλλωστε ο Κίσινγκερ ήταν αυτός που πρωτοστάτησε στην περίφημη «διπλωματία του πίνγκ –πονγκ» που σηματοδότησε το ξεπάγωμα των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας στη δεκαετία του ’70 και αφού ήδη είχε μεσολαβήσει ένα μεγάλο διάστημα εντάσεων ανάμεσα στις δύο χώρες με αφορμή τον πόλεμο στην Κορέα, τις σχέσεις ΗΠΑ-Φορμόζας (νυν Ταϊβάν), τον πόλεμο στην Ινδοκίνα με κύρια αιχμή την επέμβαση των ΗΠΑ στο Βιετνάμ κλπ.

Παρά ταύτα και ενώ η πολιτιστική επανάσταση του Μάο βρισκόταν στο απόγειό της ο Κίσινγκερ  επισκέφτηκε μυστικά την Κίνα στις 9 Ιουλίου του 1971 και συμφώνησε σε συναντήσεις που είχε με την τότε κινεζική ηγεσία την αναθέρμανση των σινοαμερικανικών σχέσεων. Αποτέλεσμα της πολιτικής Κίσινγκερ ήταν η υπογραφή της Διακήρυξης της Σαγκάης του 1972 η οποία σηματοδότησε την προσέγγιση ΗΠΑ και Κίνας.

Ήταν 21 Φεβρουαρίου του 1972 όταν ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον έφτανε στο Πεκίνο προκειμένου να συναντηθεί αυθημερόν με τον κινέζο ηγέτη Μάο Τσετούνγκ. Επρόκειτο για μια σημαντική ιστορική αμερικανική πρωτοβουλία προσέγγισης με την Λαϊκή Κίνα του Μάο.  Μια κίνηση η οποία αποσκοπούσε στη διαμόρφωση μιας νέας εποχής στις σινοαμερικανικές σχέσεις.

Έτσι η γνωστή «Ping–Pong Diplomacy» που προώθησε ο Χένρι Κίσινγκερ άνοιγε τον δρόμο της Κίνας προς τη Δύση, ενώ ταυτόχρονα την απομάκρυνε ακόμη περισσότερο από την τότε ΕΣΣΔ. Βέβαια οι σχέσεις ΕΣΣΔ και Λαϊκής Κίνας είχαν ήδη αρχίσει να ψυχραίνονται από την εποχή του Νικήτα Χρουστσόφ που στο περίφημο 20^ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) το 1956 προχώρησε στην αποκαθήλωση του Στάλιν γεγονός το οποίο η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ) υπό τον Μάο Τσετούγκ είχε στη συνέχεια καταγγείλει.

Η συνάντηση Νίξον-Μάο στις 21 Φεβρουαρίου 1972 εξόργισε ακόμη περισσότερο τη Μόσχα και ενέτεινε το σχίσμα ανάμεσα στο ΚΚΣΕ και στο ΚΚΚ, μια κόντρα η οποία οδήγησε στην έντονη διαμάχη των Κομμουνιστικών Κομμάτων των  χωρών της Δύσης και της Λατινικής Αμερικής με τις εκεί διάφορες μαοϊκές αριστερές οργανώσεις.

Κατά την παραμονή του στην Κίνα από τις 21 έως τις 28 Φεβρουαρίου 1972 ο Ρίτσαρντ Νίξον κατά κύριο λόγο επικεντρώθηκε σε συναντήσεις με τον τότε κινέζο πρωθυπουργό Τσου Εν Λάι. Για την ακρίβεια πραγματοποιήθηκαν έξι γύροι συνομιλιών μεταξύ των δύο πλευρών στο διάστημα 21-26 Φεβρουαρίου 1972. Στην αμερικανική αντιπροσωπεία εκτός από τον Πρόεδρο Νίξον συμμετείχαν ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Γουίλιαμ Ρότζερς, ο τότε προεδρικός σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Χένρι Κίσινγκερ και πληθώρα άλλων στελεχών. Από κινεζικής πλευράς στην αντιπροσωπεία εκτός από τον πρωθυπουργό Τσου Εν Λάι συμμετείχαν ο κινέζος υπουργός εξωτερικών Τσι Πένγκ Φέι (Chi Peng-fei), ο Αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Τσιάο Κούαν Χούα (Chiao Kuan-hua) και άλλα στελέχη.

Αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων ΗΠΑ και Κίνας ήταν η υπογραφή στις 27 Φεβρουαρίου 1972 της περίφημης Διακήρυξης της Σαγκάης στην οποία οι ΗΠΑ για πρώτη φορά αποδέχθηκαν την γνωστή «One China principle», δηλαδή ότι η Κίνα είναι μια, ενιαία και αδιαίρετη και ότι η Ταϊβάν, γνωστή την εποχή εκείνη ως Φορμόζα, αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα της ενιαίας Κίνας. Μια εξέλιξη η οποία αναμφισβήτητα πιστώθηκε στις μεγάλες διεθνείς επιτυχίες του Μάο Τσετούνγκ και του Τσου Εν Λάι.

Ο ενθουσιασμός στην κινεζική πλευρά για την μεγάλη αυτή επιτυχία της κινεζικής ηγεσίας εκδηλώθηκε με την μαζική υποδοχή της κινεζικής αντιπροσωπείας στο αεροδρόμιο του Πεκίνου κατά την επιστροφή της από τη Σαγκάη στις 29 Φεβρουαρίου 1972. Έτσι τον Τσου Εν Λάι και τους υπόλοιπους της κινεζικής αντιπροσωπείας τους υποδέχθηκαν τουλάχιστον 5000 συμπατριώτες τους. Στους παρόντες μπορούσε να διακρίνει κανείς την τότε σύζυγο του Μάο Τσετούνγκ, Τσιάνγκ Τσίνγκ, (Chiang Ching) μέλος του ΠΓ του ΚΚΚ, γνωστή στην πορεία ως «η χήρα του Μάο» και μέλος «της ομάδας των 4». Στους παρόντες επίσης το γνωστό μέλος του ΠΓ του ΚΚΚ Γε Τσιεν Γινγκ (Yeh Chien-yin) αλλά και ο μετέπειτα ΓΓ του ΚΚΚ Χούα Κούο Φένγκ (Hua Kuo-fen) που όντας πρωθυπουργός της Κίνας διαδέχθηκε τον Μάο Τσετούγκ μετά τον θάνατό του στις 9 Σεπτεμβρίου 1976 κλείνοντας τον δρόμο της Τσιάνγκ Τσίνγκ προς την εξουσία. Και φυσικά όλοι μαζί με δηλώσεις τους απέδωσαν τα εύσημα στον Μάο Τσετούνγκ για την μεγάλη αυτή κινεζική επιτυχία.

Πενήντα δύο λοιπόν χρόνια μετά την μυστική επίσκεψη Κίσινγκερ στο Πεκίνο ο κινεζικός τύπος με αφορμή τον θάνατό του επισήμανε με νόημα: «Έχοντας επιζήσει από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Κίσινγκερ πέρασε το μισό της ζωής του αλληλεπιδρώντας με την Κίνα, αντιπροσωπεύοντας το υψηλότερο επίπεδο διπλωματικής σοφίας στις ΗΠΑ, το οποίο θα έπρεπε να εκτιμάται ιδιαίτερα» (https://www.globaltimes.cn 30/11/2023).

Το ερώτημα βέβαια για το Πεκίνο αλλά και για όλη την ανθρωπότητα είναι αν και κατά πόσο η Ουάσιγκτον θα ακολουθήσει ξανά τη διπλωματική παρακαταθήκη της σινοαμερικανικής προσέγγισης του Κίσινγκερ.

Πάντως για την Ελλάδα και τον ελληνισμό κεντρικό σημείο αναφοράς παραμένει πάντοτε «ο σκοτεινός ρόλος του» Κίσινγκερ «στη χούντα και στη σφαγή της Κύπρου» (www.political.gr 1/12/2023).