Πεντάλοφος Θεσσαλονίκης:Ήθη και έθιμα του τόπου μας

Τις άγιες αυτές μέρες όλοι γινόμαστε παιδιά. 

Τα πάντα γύρω μας, μας θυμίζουν την παιδική μας ηλικία.

Έτσι σήμερα θα μιλήσουμε για τα ήθη και έθιμα της περιοχής μας, μιας παλιάς εποχής που αν και δεν είχε την σημερινή  λάμψη και την αφθονία των υλικών, έν τούτοις είχε ζεστασιά, πίστη, αγάπη και αθωότητα.

Οι γυναίκες ξεκινούσαν νωρίς τις ετοιμασίες για το χειμώνα και τα Χριστούγεννα. Καθάριζαν τα σπίτια τους και έστρωναν τα υφαντά τους.

Οι άντρες μάζευαν πουρνάρια από το βουνό για να έχουν ξύλα για τον φούρνο και το τζάκι.

Όλοι τα σπίτια τους είχαν από ένα γουρουνάκι που ταΐζαν όλο το χρόνο για να το σφάξουν ώστε να έχουν το κρέας τους στο γιορτινό τραπέζι, αλλά και να αποθηκεύσουν προμήθειες για όλο το χειμώνα. Τίποτε δεν πήγαινε χαμένο. Το κρέας αυτό το πάστωναν και το έκαναν λουκάνικα και καβουρμά. Ακόμη και το λίπος το αποθήκευαν σε πήλινα δοχεία. Είχαν, επίσης, τουρσί, λιαστές τομάτες, πιπεριές και μαρμελάδες.

Από του Αγίου Νικολάου έτρωγαν μόνο ψάρι γιατί  άρχιζε  η νηστεία. Γύρω στις 22 με 23 Δεκεμβρίου ετοίμαζαν οι νοικοκυρές τα γλυκά τους, μπακλαβά, σαραγλί. Για Χριστουγεννιάτικο δέντρο στόλιζαν ένα πουρνάρι ή κέδρα (σμέρκα). Έβαζαν γύρω-γύρω βαμβάκι και για στολίδια κρεμούσαν κουτάκια τυλιγμένα με ασημόχαρτο από κεράσματα, μανταρίνια και καραμέλες.

Την παραμονή των Χριστουγέννων όλη η οικογένεια καθόταν στο τραπέζι. Τα παιδιά κρατώντας ένα μπουκάλι ούζο, μια πούπα (πίτα) με φλουρί και ένα πιάτο με καρύδια και φιστίκια πήγαιναν στην πόρτα του σπιτιού και φώναζαν τρεις φορές “Μποζίκη (Χριστούλη) έλα να φάμε”.  Ο παππούς ή ο μπαμπάς της οικογένειας έριχνε καρύδια και κάστανα κρυφά είτε από την καπνοδόχο, είτε στην πόρτα για τα παιδιά. λέγοντας τους ότι τα έριξε ο Άγιος Βασίλης.  Η νοικοκυρά του σπιτιού με μια κεραμίδα θυμιάτιζε όλους όσους ήταν στο σπίτι και στην συνέχεια έβγανε έξω και θυμιάτιζαν τα ζώα στον στάβλο και τις κότες στο κοτέτσι.

 Στην συνέχεια ο παππούς ή ο μπαμπάς της οικογένειας έσπαγε την πίτα με το χέρι και τη μοίραζε στα μέλη της οικογένειας για να δουν σε ποιόν θα πέσει το φλουρί.

Στο τζάκι έκαιγε το πιο χοντρό κούτσουρο για να κρατήσει το σπίτι ζεστό μέχρι το πρωί. Όλοι στην σειρά από τον μικρότερο στον μεγαλύτερο, φιλούσαν τα χέρια των μεγαλύτερων και τα ξημερώματα πήγαιναν στην εκκλησία.

Ένα έθιμο που υπήρχε, ακόμη, είναι: παραμονή Αγίας Βαρβάρας, Χριστουγέννων ή Πρωτοχρονιάς έπαιρναν τα κάρβουνα από το τζάκι και τα έριχναν στην πόρτα του σπιτιού, απέξω. Τα κορίτσια πηδούσαν πάνω στα κάρβουνα και φώναζαν κλο-κλο-κλο, τσιφ-τσιφ-τσιφ για να έχει το σπίτι πολλές κότες και να μαζεύουν τα αυγά.

Σειρά έχουν τα κάλαντα.

Την παραμονή πρωί-πρωί τα παιδιά ξεκινούσαν να πουν τα κάλαντα. Η αμοιβή τους ήταν ένα κουλουράκι ή οι πιο πλούσιοι έδιναν ξυλοκέρατα (χαρούπια), καρύδια, κάστανα.

Μετά σειρά είχε το παιχνίδι.

Έκαναν μια γραμμή στο χώμα και απέναντι από την γραμμή μια τρύπα, ( λάκκος). Πρώτα, το κάθε παιδί έριχνε το καρύδι, όσο πιο κοντά μπορούσε στην γραμμή. Αυτός που είχε ρίξει το καρύδι πιο κοντά στην γραμμή μάζευε και τα καρύδια των άλλων και από την γραμμή τα πετούσε μέσα στο λάκκο που είχαν ανοίξει και όσα έμπαιναν μέσα τα έπαιρνε.

Την ημέρα των Χριστουγέννων οι νοικοκυρές μαγείρευαν χοιρινό με πράσο. Δεν υπήρχαν τραπέζια, όλοι κάθονταν γύρω από το σοφρά στο πάτωμα ή σε μαξιλάρια. Πιάτα και πιρούνια επίσης δεν υπήρχαν, έτρωγαν με τα χέρια μέσα από το ταψί. Σε πολύ ελάχιστα  σπίτια μόνον, υπήρχαν πήλινα πιάτα.

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ένα παιδί έκανε ποδαρικό μετά τις 12:00 και έφερνε στο σπίτι ένα ρόδι και μια πέτρα για να έχει ο νοικοκύρης τόσα λεφτά όσο το βάρος της πέτρας.

Έπαιζαν χαρτιά, τραγουδούσαν.
Οι νοικοκυρές "γέμιζαν" κότα ή γαλοπούλα. Οι μεγάλοι γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι με μια λατέρνα στολισμένη και λέγανε τα κάλαντα. Οι νοικοκυρές τους δίνανε λουκάνικα, κρέας ή παστό. Στα παιδιά χαρούπια, κάστανα, καρύδια .
Την παραμονή των Φώτων μετά τη λειτουργία, ο παππάς έριχνε τον σταυρό στην Κεντρική Βρύση στην πλατεία του χωριού. Από αυτό το νερό οι νοικοκυρές έπαιρναν, το αποθήκευαν σε μικρές πήλινες στάμνες  και έριχναν στην συνέχεια στο νερό που είχαν για να λουστούν. Ο παππάς την παραμονή των Φώτων γυρνούσε από σπίτι σε σπίτι, για να το ευλογήσει ρίχνοντας αγιασμό.

Κάποια από τα έθιμα είναι γνωστά και σήμερα, κάποια όχι..
Αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία, αυτό που έχει σημασία είναι να θυμόμαστε πως αυτές οι μέρες, είναι μέρες αγάπης και προσφοράς.
Επειδή όμως μια εικόνα αξίζει χίλιες λέξεις, τον Δεκέμβριο του 2015 ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πενταλόφου και  το  ΚΑΠΗ,απο κοινού,  δημιούργησαν μία  μικρή θεατρική παράσταση ξαναζωντανεύοντας  στο υπόγειο του δημοτικού σχολείου, για τους κατοίκους, τα έθιμα των δικών μας παιδικών χρόνων