Οι προτάσεις του Κινήματος Αλλαγής για βιώσιμη ενεργειακή μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών

Από τον Μάρτιο του 2020 το Κίνημα Αλλαγής έχει αναρτήσει τις προτάσεις του για μια βιώσιμη ενεργειακή μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών της χώρας. Η θέση μας για υιοθέτηση Ρήτρας Βιώσιμης Μετάβασης των περιοχών αυτών αποκτά πρόσθετη σημασία μετά την υγειονομική κρίση του Κορωνοϊού. Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής πρώτο από όλα τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, μίλησε με τόλμη, θάρρος κι επιστημονική τεκμηρίωση για την απανθρακοποίηση της ενέργειας και πρότεινε πολύ καθαρά η χώρα μας να τεθεί στην πρωτοπορία των προσπαθειών για την προστασία του κλίματος. Με την ίδια οπτική, δηλαδή με βάση αρχές και αξίες και το βλέμμα στο μέλλον στεκόμαστε σήμερα στο ζήτημα της απολιγνιτοποίησης και συνακόλουθα στην ενεργειακή μετάβαση των λιγνιτών περιοχών που πρέπει να αντιμετωπιστεί ολοκληρωμένα και με βάση πέντε συγκεκριμένες αρχές έτσι ώστε η διαδικασία μετάβασης : –Να είναι ομαλή και βιώσιμη χωρίς παρεκκλίσεις από το χρονοδιάγραμμα που ορίζει η Ευρωπαϊκή Συνθήκη για το κλίμα.  -Να διασφαλίζει την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και την προσιτή τιμή ρεύματος για τους πολίτες.  -Να αποκαθιστά και να επαναποδίδει τη γη στους κατοίκους των λιγνιτικών περιοχών που πλήττονται για να στηρίξουν πάνω της τη νέα οικονομία των περιοχών τους.  -Να στηρίζει ένα αναπτυξιακό σχέδιο που δημιουργεί θέσεις εργασίας αντίστοιχες με αυτές που χάνονται. -Να εγγυάται την συνέχιση λειτουργίας των τηλεθερμάνσεων διατηρώντας και διευρύνοντας τα υφιστάμενα  ανταποδοτικά εργαλεία (Τοπικός Πόρος, Πράσινο Ταμείο, Ρήτρα Ανάπτυξης). Μιλήσαμε πάντα τη γλώσσα της αλήθειας και του μέλλοντος και με αυτήν απευθυνόμαστε πάλι στους κατοίκους της Δυτικής Μακεδονίας, της Κοζάνης, της Πτολεμαΐδας, του Αμυνταίου, της Φλώρινας και της Μεγαλόπολης, περιοχών που στήριξαν επί δεκαετίες την ανάπτυξη και την ευημερία όλης της Ελλάδας. Θέλουμε να μας ακούσουν προσεκτικά για να διαπιστώσουν ότι υπάρχουν εφικτά εναλλακτικά σενάρια και ρεαλιστικές προτάσεις που αποδεικνύουν ότι η βίαιη απολιγνιτοποίηση της σημερινής κυβέρνησης δεν είναι αναπόφευκτη, όπως δεν ήταν και η πλήρης αδιαφορία των προηγούμενων για την επόμενη μέρα. Σε αυτή τη χρονική στιγμή είναι πολύ χρήσιμο να θυμηθούμε όλοι μας τέσσερα  βασικά στοιχεία: Στοιχείο πρώτο: Το ΠΑΣΟΚ, 10 χρόνια πριν, ήταν το πρώτο κόμμα που μίλησε με τόλμη και θάρρος για πράσινη ανάπτυξη και θέλησε να συνδέσει αυτή την προοπτική με την ενεργειακή μετάβαση της χώρας σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας με πλήθος πρωτοβουλιών από τη διασύνδεση των νησιών μέχρι το πρόγραμμα «ΗΛΙΟΣ». Λέγαμε και λέμε ότι πρέπει να αλλάξουμε ενεργειακό μοντέλο και η Ελλάδα να καταστεί χώρα εξαγωγής φθηνής και καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Και μάλιστα από τότε αναδείξαμε την κρισιμότητα της κατασκευής, κυρίως με κονδύλια από τα ευρωπαϊκά ταμεία, μιας μεγάλης ηλεκτρικής γραμμής – μιας ηλεκτρικής λεωφόρου – από την Ελλάδα προς την Κεντρική Ευρώπη, ώστε να είναι δυνατή η εξαγωγή μεγάλων ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας. Στοιχείο δεύτερο: Δυο φορές τους τελευταίους 6 μήνες έχουμε καταθέσει τροπολογία σε νομοσχέδια για την ενίσχυση των λιγνιτικών περιοχών από τα έσοδα των εξορύξεων Υδρογονανθράκων καθώς και τη χρηματοδότηση περιβαλλοντικών μεταπτυχιακών και ερευνητικών προγραμμάτων στην νέα ενεργειακή οικονομία. Συγκεκριμένα, έχουμε προτείνει την απόδοση ποσοστού 3,5% από τα έσοδα του Δημοσίου (μισθωμάτων και μεριδίων παραγωγής) στο Εθνικό Ταμείο για τη Δίκαιη Μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών της χώρας και την στήριξη της αναπτυξιακής τους προοπτικής στην πορεία απολιγνιτοποίησής τους. Καταθέσαμε αυτή την Τροπολογία πέρσι στο Νομοσχέδιο για τη ΔΕΗ αλλά και στο Αναπτυξιακό Νομοσχέδιο. Η κυβέρνηση λέει ότι θα παρουσιάσει master plan το καλοκαίρι του 2020 άλλα μέχρι τότε (ή και αργότερα…) θα βαδίζουμε στα τυφλά. Στοιχείο τρίτο: Στο Κίνημα Αλλαγής, ήμασταν οι πρώτοι που πριν από ενάμισι χρόνο προσδιορίσαμε τη μετάβαση, με περισσότερο ήπιο και σταδιακό τρόπο. Και όσα λέγαμε τότε ισχύουν και σήμερα. Εμείς δεν βλέπουμε για ποιο λόγο θα πρέπει να κλείσουν όλοι οι σταθμοί μέχρι το 2023. Το δικό μας χρονοδιάγραμμα οδηγούσε σε σταδιακή απολιγνιτοποίηση εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου με βιώσιμο τρόπο. Ναι βέβαια, οι περισσότεροι λιγνιτικοί σταθμοί θα κλείσουν τα προσεχή χρόνια αλλά κάποιοι – οι πιο ανταγωνιστικοί από αυτούς – μπορούν να παραμείνουν σε λειτουργία πολύ περισσότερο εφόσον παραμένουν κερδοφόροι όπως δείχνουν όλες οι σοβαρές προσεγγίσεις. Είμασταν οι πρώτοι, και οι μόνοι, που από το 2018 τονίσαμε την ανάγκη να διαμορφωθεί μια οικονομική πολιτική για την επόμενη δεκαπενταετία, που θα ενισχύει σημαντικά (με εθνικούς και με ευρωπαϊκούς πόρους) τις περιοχές της Δυτικής  Μακεδονίας και Μεγαλόπολης. Στο «Ενεργειακό Διαβατήριο για το Μέλλον», όπως είχαμε ονομάσει τότε το σχέδιο μας, είμασταν οι πρώτοι που μιλήσαμε με συγκεκριμένους αριθμούς και λόγο επιστημονικά τεκμηριωμένο. Εκτιμώντας ότι θα χρειαστούν περίπου 200-300 εκ. ευρώ σε ετήσια βάση για τα επόμενα 15 χρόνια, με έμφαση στην Πτολεμαΐδα, την Κοζάνη, τη Φλώρινα και τη Μεγαλόπολη. Έτσι ώστε να είναι δυνατή η διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής, η αλλαγή της οικονομικής δραστηριότητας με διατήρηση και του ενεργειακού χαρακτήρα των περιοχών αυτών και βέβαια η περιβαλλοντική αποκατάσταση των τοπίων και των ορυχείων. Στοιχείο τέταρτο: Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ακύρωσε το 2015 ένα επενδυτικό σχέδιο 5 δις ευρώ για τη Δυτική Μακεδονία (Μικρή ΔΕΗ) και την ίδια ώρα προχώρησε στη μείωση κατά 50% της λιγνιτικής παραγωγής προκαλώντας βαθιά ύφεση στις λιγνιτικές περιοχές που συνεχίζεται αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στην υπόλοιπη χώρα. Πάρα τα προφανή αποτελέσματα των επιλογών της, η προηγούμενη κυβέρνηση δεν άφησε πίσω της ούτε καν υποψία προετοιμασίας για την επόμενη μέρα των λιγνιτικών περιοχών. Δεδομένου ότι οποιοδήποτε σχέδιο μετάβασης απαιτεί και προϋποθέτει, όπως έχουμε έγκαιρα επισημάνει, ένα ελάχιστο χρόνο περίπου 15 ετών είναι καθαρό ότι σπαταλήθηκε το 1/3 του διαθέσιμου χρόνου. Είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να αγνοείται από κανέναν και κυρίως από τη σημερινή κυβέρνηση που στερεί με τις αποφάσεις της και τον ελάχιστο χρόνο για την επόμενη μέρα των λιγνιτών περιοχών. Επειδή η απολιγνιτοποίηση έχει έτσι κι αλλιώς ξεκινήσει από το 2015 και επειδή τα δεδομένα αλλάζουν με ταχύτητα, θέλουμε να συμπληρώσουμε την έως τώρα πρότασή μας για αυτές τις περιοχές και να καταθέσουμε οκτώ σημεία για τη δίκαιη, ισόρροπη και ισχυρή μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών της πατρίδας μας στη νέα εποχή. Μια μεγάλη βιομηχανική επένδυση: Όσο και να ενισχυθούν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ο πρωτογενής τομέας και ο τουρισμός, στη Δυτική Μακεδονία θα παραμείνει ένα σημαντικό κενό όσον αφορά στις θέσεις εργασίας που θα χαθούν από την απολιγνιτοποίηση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ξεκάθαρη σε αυτό στο σχετικό παράρτημα της εξαμηνιαίας εξέτασης κάθε κράτους μέλους της ΕΕ. Επομένως το στοίχημα είναι να σχεδιασθεί και να υλοποιηθεί μια μεγάλης κλίμακας βιομηχανική επένδυση στον νομό Κοζάνης. Για να είναι εφικτό αυτό μέσα στα επόμενα χρόνια θα πρέπει να δοθούν ικανά κίνητρα τόσο οικονομικά όσο και αδειοδοτικά. Η θέση του Κινήματος Αλλαγής είναι ότι σημαντικό μέρος του κόστους ίδρυσης της νέας βιομηχανικής μονάδας θα πρέπει να αναληφθεί από το ειδικό Ευρωπαϊκό Ταμείο, κατά αναλογία με την οικονομική ενίσχυση της οποίας τυγχάνουν τα ενεργειακά Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος από το Connecting Europe Facility. Σε συνεργασία της Ελληνικής Κυβέρνησης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να σχεδιασθούν και κατάλληλα κίνητρα π.χ. φορολογικά, ασφαλιστικές εισφορές, που θα εφαρμοσθούν κατά τη λειτουργία της μονάδας. Κύρια ευθύνη της Κυβέρνησης (κεντρικής και τοπικής) είναι να εκκαθαρισθεί τάχιστα αδειοδοτικά, με διαδικασίες ανάλογες αυτών που εφαρμόσθηκαν για τα Ολυμπιακά Έργα, η περιοχή όπου θα εγκατασταθεί και θα κατασκευασθεί η  νέα επένδυση. Η προσέλκυση αυτή κάθε αυτή της νέας επένδυσης πρέπει να γίνει βασικό αντικείμενο στην ατζέντα του Υπουργείου Ανάπτυξης & Επενδύσεων σε συνεργασία βέβαια με τον επικεφαλής της Οικονομικής Διπλωματίας. Είναι ξεκάθαρο για μας ότι η επένδυση στην οποία αναφερόμαστε θα εξασφαλίζει απασχόληση όχι μόνο στην περίοδο κατασκευής της αλλά κυρίως στη λειτουργία της. Υποδομές μεταφορών: Τα μεγάλα έργα μεταφορών (δρόμοι-σιδηρόδρομος) που βελτιώνουν ριζικά την προσπελασιμότητα της Δυτικής Μακεδονίας και την καθιστούν ελκυστική για επενδύσεις προηγούνται κάθε συζήτησης για μεγάλες ή μικρές επενδύσεις γιατί αποτελούν προϋπόθεση. Με αυτή την οπτική είναι για μας ξεκάθαρο ότι η ωρίμανση συγκεκριμένων μεγάλων έργων μεταφορών δεν μπορεί να περιμένει ούτε την οριστικοποίηση των πόρων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης ούτε την Παγκόσμια Τράπεζα να εκπονήσει την πρόταση της. Τα μεγάλα έργα μεταφορών στη Δυτική Μακεδονία αποτελούν ΕΘΝΙΚΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ. Ρήτρα Βιώσιμης Ανάπτυξης: Για κάθε λιγνιτική μονάδα και σταθμό που θα αποσύρεται θα πρέπει πρώτα να υπολογίζεται η οικονομική, η κοινωνική και η περιβαλλοντική επίπτωση αυτής της κίνησης για την περιοχή. Προτείνουμε δηλαδή, την αξιολόγηση κάθε απόσυρσης με βάση το συνολικό κόστος και όφελος για την οικονομία, την τοπική κοινωνία και το περιβάλλον, γιατί μόνο έτσι μπορούμε να μιλάμε για Βιώσιμη Ανάπτυξη. Με βάση αυτή τη Ρήτρα λοιπόν και με την εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων για την γρήγορη ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μπορεί να σχεδιαστεί ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα σταδιακής απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων και ομαλής μετάβασης των περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης. Χωρίς κραδασμούς, χωρίς προχειρότητες, χωρίς βιασύνες και με ουσιαστική περιβαλλοντική αναβάθμιση των περιοχών αυτών. Με την κοινωνία και τους τοπικούς φορείς να συνδιαμορφώνουν αυτό το χρονοδιάγραμμα στην ομαλή μετάβαση και όχι με λύσεις που έρχονται «απέξω» και «από πάνω». Ενεργειακός Χαρακτήρας: Οι λιγνιτικές περιοχές πρέπει να διατηρήσουν το ενεργειακό Brand Name, το οποίο έχουν εδώ και δεκαετίες – με κόστος – κατοχυρώσει σε διεθνές επίπεδο. Ο μελλοντικός ενεργειακός χαρακτήρας τους όμως θα έχει νέο περιεχόμενο και σκοπό. Είτε ενεργειακό hub λέγεται αυτό, είτε φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις και μονάδες παραγωγής σχετικών υλικών, είτε αποθήκευση ενέργειας, είτε παραγωγή πράσινου υδρογόνου που θα παράγεται από έργα ΑΠΕ, είτε έρευνα και ανάπτυξη νέων ενεργειακών τεχνολογιών στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Η κύρια δράση που ανταποκρίνεται σε αυτή την προτεραιότητα είναι να καταστούν σε μια δεκαετία όλες ανεξαίρετα οι οικίες σε παραγωγούς ενέργειας οδηγώντας τη χώρα στη νέα εποχή. Τηλεθέρμανση: Απαιτείται σωστός σχεδιασμός, ακριβές χρονοδιάγραμμα και στιβαρή διοίκηση ώστε σε κανένα χρονικό σημείο της ενεργειακής μετάβασης να μην μείνει καμία πόλη εκτός τηλεθέρμανσης. Όλες οι εναλλακτικές πρέπει να διερευνηθούν, οι αποφάσεις να παρθούν έγκαιρα από τους Δήμους και την Κυβέρνηση και τα νέα έργα τηλεθέρμανσης να τεθούν έγκαιρα σε λειτουργία. Για κάθε λιγνιτική μονάδα που συνδέεται σήμερα με τηλεθέρμανση, το χρονοδιάγραμμα απόσυρσής της πρέπει να είναι σφιχτά συνδεδεμένο με το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του αντίστοιχου νέου έργου τηλεθέρμανσης. Η περίπτωση του Αμυνταίου, ως η εγγύτερη χρονικά, θα είναι η πρώτη όπου αυτή η πολιτική θέση θα πρέπει να υλοποιηθεί. Ανάπλαση εδαφών και αποκατάσταση τοπίων: Πρέπει να αποσαφηνιστεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς, έτσι ώστε να είναι δυνατή η χωρική ανάπτυξη των νέων οικονομικών δραστηριοτήτων στις λιγνιτικές περιοχές. Για μας είναι προφανές ότι η αποκατάσταση δεν αποτελεί χάρη της ΔΕΗ και του Δημοσίου εν γένει προς τις τοπικές κοινωνίες αλλά περιβαλλοντική υποχρέωση που οφείλει να εκτελεστεί σύμφωνα με εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους. Τα ίδια φυσικά ισχύουν και για όλες τις ειλημμένες και νομοθετημένες υποχρεώσεις της πολιτείας και της ΔΕΗ όπως οι μετεγκαταστάσεις. Ανθρώπινο Δυναμικό: Το ανθρώπινο κεφάλαιο των τοπικών κοινωνιών πρέπει να αξιοποιηθεί και να μετεκπαιδευτεί στις κατάλληλες δραστηριότητες, έτσι ώστε να υλοποιηθεί ο νέος Ενεργειακός Χαρακτήρας αυτών των περιοχών. Η ενεργειακή μετάβαση δεν θα πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα τη βίαιη απόσυρση ανθρώπων στο περιθώριο της ανεργίας. Οι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να οργανωθούν με τα κατάλληλα κίνητρα ακόμα και σε Ενεργειακές Κοινότητες εκμεταλλευόμενοι την γνώση και την εμπειρία τους. Στη Γερμανία για παράδειγμα, το 42% της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ ανήκει σε νοικοκυριά και αγρότες, ενώ μόνο το 5,4% ανήκει στις 4 μεγάλες ενεργειακές επιχειρήσεις της χώρας. Μονάδα Πτολεμαΐδα 5: Αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο ανοιχτό οικονομικό θέμα στην πορεία της ενεργειακής μετάβασης. Το είχαμε τονίσει και στο Ενεργειακό Διαβατήριο, το λέμε ξανά και τώρα. Αυτό που έχει σημασία είναι να μελετηθούν και να παρουσιαστούν δημόσια, όλα τα σενάρια στην βάση κόστους/οφέλους για κάθε επιλογή. Σχετικά με το μέλλον αυτής της μονάδας, αυτό που δεν μπαίνει σε καμία συζήτηση είναι το κλείσιμο της μονάδας το 2028. Δείτε εδώ την ανάρτηση του Κινήματος Αλλαγής από 31.03.2020: https://bit.ly/2yRH7Lk