Στην εντατική λόγω κορονοϊού η τουρκική οικονομία

Νότης Μαριάς, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ- Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, Καθηγητής Θεσμών ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην Ευρωβουλευτής

Την ώρα που ο Ερντογάν κομπορρημονούσε  για τις οικονομικές επιδόσεις της Τουρκίας, η κατάρρευση της τουρκικής λίρας ήρθε να αποδείξει με τον πιο έντονο τρόπο τα χρόνια  προβλήματα της τουρκικής οικονομίας που συνίστανται στην βαθιά της εξάρτηση από τον υπέρμετρο εξωτερικό δανεισμό. Μάλιστα αυτό δεν ισχύει μόνο για το πολυδάπανο τουρκικό κράτος το οποίο έχει ξανοιχθεί σε διάφορα μέτωπα αλλά κυρίως για τον ιδιωτικό τομέα όπου οι τουρκικές επιχειρήσεις και οι τράπεζες έχουν τεράστια πιστωτικά ανοίγματα και μάλιστα σε δολάρια.

‘Ετσι εντός του 2020 η Τουρκία πρέπει να βρει περίπου 170 δις δολάρια προκειμένου να πληρώσει τα τοκοχρεολύσια του εξωτερικού της χρέους το οποίο είναι κυρίως ιδιωτικό (Capital.gr 3/5/2020). Και ενώ στις αρχές του χρόνου το εγχείρημα φάνταζε κάπως δύσκολο καθώς εξαρτάτο από την ανάγκη αύξησης των τουρκικών εξαγωγών αλλά και τη διατήρηση μιας κάποιας σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας της τουρκικής λίρας, τώρα με τη πανδημία τα πράγματα φαίνεται ότι έχουν ξεφύγει εντελώς. Και ακόμη βρισκόμαστε στην αρχή.

Ήδη από την έναρξη της πανδημίας μέχρι σήμερα η τουρκική λίρα έχει βυθιστεί κατά 17%  σπάζοντας πλέον το ψυχολογικό φράγμα των 7 λιρών το δολάριο (protothema.gr 1/5/2020). Ταυτόχρονα μεγάλο μέρος των τουρκικών συναλλαγματικών αποθεμάτων έχει κάνει φτερά καθώς η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας μετά τις συνεχείς πιέσεις του Ερντογάν προσπαθεί να τετραγωνίσει τον κύκλο. Δηλαδή και να κρατήσει κατά το δυνατόν σταθερή την ισοτιμία της τουρκικής λύρας και να μην αυξήσει τα επιτόκια. Αποτέλεσμα ήταν να εξαντλήσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα σε μια απέλπιδα προσπάθεια να  στηρίξει την τουρκική λύρα. Ήδη τα ονομαστικά συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας στα μέσα Απριλίου έπεσαν στα 25,9  δις δολάρια από 41,1 δις δολάρια που ήταν στις αρχές του χρόνου (Capital.gr 3/5/2020).  Το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια να εντείνεται η νομισματική κρίση στην Τουρκία η οποία σε συνδυασμό με το διαφαινόμενο τεράστιο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σύντομα θα μετατραπεί σε έντονη κρίση δανεισμού κυρίως για τον ιδιωτικό τομέα.

Μάλιστα καθώς η ΕΕ, που είναι άλλωστε και ο κύριος εμπορικός εταίρος της Άγκυρας απορροφώντας το 2018 το 50% των τουρκικών εξαγωγών (trade.gov.tr), μπαίνει σε βαθιά ύφεση είναι προφανές ότι οι τουρκικές εξαγωγές προς την Ευρώπη θα περιοριστούν με αποτέλεσμα τη μείωση εισροής συναλλάγματος στην Τουρκία.

Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με στοιχεία μόνο το 2018 το συνολικό εμπόριο αγαθών ΕΕ-Τουρκίας είχε ανέλθει στα 153,4 δις ευρώ. Εξ αυτών 76,1 δις ευρώ αντιπροσωπεύουν τις τουρκικές εξαγωγές στην ΕΕ και 77,3 δις ευρώ τις εξαγωγές της ΕΕ στην Τουρκία. Επιπλέον το 31% της αξίας των παραπάνω τουρκικών εξαγωγών, ύψους περίπου 23,6 δις ευρώ, διακινούνται με οδικές μεταφορές μέσω Ελλάδας και Βουλγαρίας. Φανταστείτε λοιπόν τι έμφραγμα θα προκαλούσε στην τουρκική οικονομία ένα ελληνικό σφράγισμα των συνόρων όπως έχουμε άλλωστε προτείνει αρκετές φορές.

Ήδη οι τουρκικές εξαγωγές τον Απρίλιο μειώθηκαν κατά 41% έναντι αυτών του Απριλίου 2019 (Daily Sabah 4/3/2020) και έπεται συνέχεια. Επιπλέον λόγω του κορονοϊού αναμένεται επίσης μικρότερη εισροή τουριστικού συναλλάγματος στην Τουρκία το οποίο το 2019 ανήλθε σε 34 δις δολάρια.

Για τον λόγο αυτόν ο Ερντογάν «βγήκε στη γύρα» για δανεισμό σε συνάλλαγμα. Καθώς όμως καταρρέουν οι τιμές πετρελαίου ο παραδοσιακός του φίλος,  το Κατάρ που το 2019 είχε ενισχύσει τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας με επιπλέον 2 δις δολάρια (Η Καθημερινή 16/11/2019) αδυνατεί πλέον να του προσφέρει βοήθεια. Ούτε βέβαια και το ενδεχόμενο swap με την Αμερικανική Fed μπορεί να του προσφέρει σημαντική βοήθεια καθώς ακόμη και αν οι ΗΠΑ αποφασίσουν να στηρίξουν συναλλαγματικά την Τουρκία η όποια βοήθεια δεν πρόκειται να ξεπεράσει τα 3 δις δολάρια. Το ίδιο ισχύει και με την ΕΕ. Και καθώς το ΔΝΤ προβάλλει σιγά-σιγά ως η μοναδική λύση, ο Ερντογάν ξορκίζει την προοπτική προσφυγής στο Ταμείο, το οποίο μάλιστα ενόψει κορονοϊού προσπαθεί να εξωραΐσει την εικόνα του δρομολογώντας  δύο νέα πιστοληπτικά εργαλεία και μάλιστα με λάιτ μνημόνιο.

Με την Τουρκία να αιμορραγεί ήδη στη Συρία και τους τζιχαντιστές να μην μπορούν πλέον να στηρίξουν την τουρκική οικονομία όπως γινόταν στο παρελθόν με το λαθρεμπόριο πετρελαίου, οι επιλογές του Ερντογάν λίγο πριν τη μαζική πτώχευση των τουρκικών επιχειρήσεων και τραπεζών είναι αρκετά περιορισμένες.

Και βέβαια δεν μπορεί να τον σώσει ούτε η φαεινή ιδέα που είχε προαναγγείλει από το 2018  για εμπόριο με Κίνα, Ρωσία, Ινδία κλπ σε τοπικό νόμισμα (euro2day 12/8/2018) και η οποία επανήλθε ξανά στο προσκήνιο, καθώς σύμφωνα με επίσημα τουρκικά στοιχεία το 36,6% των τουρκικών εισαγωγών γίνεται από την ΕΕ (trade.gov.tr) και μάλιστα έναντι σκληρού συναλλάγματος.

Έτσι λοιπόν ο Ερνταγάν αντί να διαφημίζει ότι η χώρα του είναι δήθεν αυτάρκης σε μάσκες  και αναπνευστήρες καλό θα ήταν λοιπόν να αρχίσει να προσαρμόζεται με την ιδέα ότι η τουρκική οικονομία είναι πλέον στα πρόθυρα της εντατικής λόγω κορονοϊού και ενδεχόμενα να χρειαστεί και διασωλήνωση.